ĐIỀU CẦN BIẾT VỀ BỆNH CAO HUYẾT ÁP

1. Huyết áp là gì? 
Huyết áp (HA) là áp suất của máu lên thành động mạch chính khi máu được tim bơm vào. Áp suất tùy thuộc sức cản của động mạch và số lượng máu. Huyết áp cao khi hai yếu tố này cao và ngược lại.
HA được ghi nhận bằng milimét thủy ngân (mmHg) và đo bằng huyết áp kế đặt ở động mạch cánh tay hay đ65ng mạch cổ tay là những nơi áp suất giống như áp suất khi máu rời trái tim. Áp suất cao nhất khi tâm thất co bóp (HA tâm thu) đẩy máu ra khỏi tim. Huyết áp thấp nhất khi tâm thất dãn ra (HA tâm trương) để tiếp nhận máu. Huyết áp bình thường thay đổi tùy theo tuổi. Ở một người trưởng thành, khỏe mạnh và trong tình trạng nghỉ ngơi, huyết áp dưới 120/80mmHg được coi là bình thường, lý tưởng là khoảng 117/75 mmHg. Hoạt động gắng sức, cảm xúc mạnh, căng thẳng tâm thần đều làm tăng HA tâm thu. Ngược lại khi ngủ thì HA này lại thấp nhất. Huyết áp thấp ở trẻ em, tăng dần với tuổi.

2. Thế nào là cao huyết áp? 
Khi áp suất máu trong động mạch lên tới 140/90mmHg là cao huyết áp. Huyết áp 120/ 80 là tiền cao HA và ta đã phải lưu tâm theo dõi rồi. Chỉ cần một con số lên trên bình thường là đã bị bệnh cao HA. Thường bệnh được phát hiện khi ta đi bác sĩ khám bệnh hoặc đo HA tại nhà.

3. Tại sao huyết áp lại lên cao?
Cao HA có thể là nguyên phát hoặc thứ phát. Thứ phát là do hậu quả của các bệnh như bệnh thận, bệnh nang thượng thận, bệnh nội tiết, bệnh về động mạch; do uống thuốc viên ngừa thai, thuốc có thể gây nghiện như cocaine, amphetamine. Có tới 90 % đến 95% các trường hợp cao HA là nguyên phát và không biết rõ nguyên nhân. Tuy không biết rõ nguyên nhân nhưng một số rủi ro có thể đưa tới cao HA nguyên phát. Đó là:  

a. Gia đình: Nếu trong gia đình có người bị cao huyết áp hoặc tai biến động mạch não thì ta có thể bị cao huyết áp vào một thời điểm nào đó trong cuộc đời.  

b. Giới tính: Ở tuổi trẻ và trung niên, nữ giới thường ít bị cao HA hơn nam giới. Nhưng tới tuổi ngoài 60 thì tỷ lệ ngược lại. Khi các bà uống thuốc viên ngừa thai thì nguy cơ cao HA tăng.

c. Béo phì: Béo phì - Nguyên nhân gây bệnh cao huyết áp
Kết quả của nhiều nghiên cứu cho hay người mập phì thường hay bị cao HA hơn người thường và khi ta lên cân thì huyết áp cũng lên cao. Lý do là khi cơ thể mập thì tế bào cần nhiều máu để có đủ dưỡng khí và chất dinh dưỡng. Tim sẽ phải làm việc nhiều hơn để bơm máu vào động mạch, áp suất động mạch sẽ gia tăng. Ngoài ra tế bào mỡ cũng tiết ra hóa chất làm tổn thương thành động mạch và tim.

d. Muối sodium (Na) và Potassium (K): Ở một số người sử dụng nhiều muối Na cũng đưa tới cao H.A vì muối giữ nước trong cơ thể. Kali giữ thăng bằng muối Na ở tế bào. Thiếu K tế bào giữ Na lại và đưa tới cao huyết áp.

e. Căng thẳng thần kinh: Nhiều nghiên cứu cho thấy người nào có thần kinh luôn luôn căng thẳng thì cũng dễ bị cao huyết áp và bệnh tim hơn là người có tâm thần an lạc. Lý do là stress sẽ khiến nang thượng thân tiết ra nhiều adrenaline, mà hóc-môn này làm mạch máu co bóp, tim đập nhanh.

f. Ít vận động cơ thể: Hậu quả của ít vận động là cơ thể bị béo phì. Lý do: béo phì làm cho tim hoạt động nhiều hơn để đưa máu vào động mạch nuôi tế bào trong cơ thể. Từ đó huyết áp lên cao.

g. Thuốc lá: Thuốc lá có chưa nhiều chất Nicotine làm tổn thương lớp màng lót thành động mạch. Chất béo sẽ bám vào đó làm tăng sức cản của mạch máu và huyết áp lên cao. Lâu ngày,tình trạng này sẽ đưa tới nguy cơ suy tim và tai biến động mạch não. Ngoài ra, Nicotine cũng đã được coi như là nhân tố đưa tới huyết áp lên cao bằng cách làm động mạch co hẹp, tăng sức ép của máu và tăng nhịp tim.

4. Những dấu hiệu nào của cao HA? 
Đa số người cao huyết áp không có triệu chứng gì rõ rệt. Một số than phiền bị nhức đầu, chóng mặt, chảy máu mũi. Đây có thể là dấu hiệu báo trước. Nhiều người thấy hay đổ mồ hôi, bắp thịt co rút, yếu mệt, hồi hộp với tim đập nhanh, đi tiểu nhiều.

5. Khi được chẩn đoán bị cao HA, cần phải làm gì?
Khi được chẩn đoán bị cao HA, nhiều người bối rối, lo sợ, không biết phải làm gì; không biết có chữa khỏi được không, đời sống mình sẽ ra sao,… Sau nhiều lần đo thấy kết quả 140/90, thì có thể nói rằng đã bị cao huyết áp. Cách sử trí tốt nhất là đi khám bác sĩ chuyên khoa tim mạch và bình tĩnh nghe hướng dẫn của bác sĩ về cách dùng thuốc, kiêng khem ăn uống, thay đổi nếp sống. Việc điều trị thường kéo dài, nên ta cần tích cực và hợp tác với bác sĩ và nhân viên y tế. Cao huyết áp là bệnh có thể kiểm soát để mang áp suất về với mức bình thường. Cao HA được coi như tên sát nhân thầm lặng, âm thầm hủy hoại cơ thể, nhất là khi ta không uống thuốc. Bệnh nhân có thể bị tai biến mạch máu não, cơn quỵ tim, suy thận, lú lẫn, mù lòa.

6. Cách điều trị cao huyết áp
Sau khi khám bệnh, làm một số thử nghiệm, bác sĩ sẽ xác định ta có bị cao huyết áp hay không. Ngoại trừ khi áp suất lên quá cao, bác sĩ sẽ theo dõi, khuyên ta thay đổi nếp sống, vận động cơ thể, ăn uống kiên khem, giảm béo phì.. Nếu huyết áp vẫn cao thì bác sĩ sẽ cho uống thuốc để hạ huyết áp. Hiện nay có nhiều dược phẩm khá công hiệu để hạ huyết áp rất mau. Nhưng một số loại thuốc cũng có thể gây ra một số tác dụng phụ không muốn. Bác sĩ và dược sĩ sẽ giải thích cách dùng và các tác dụng không muốn. Ta cần làm theo lời thầy thuốc và báo cho thầy thuốc nếu có khó chịu sau khi uống thuốc.

7. Bệnh nhân cao HA phải kiêng khem những gì?
Có nhiều thứ phải kiêng khem:  

a. Trước hết nên giảm ăn mặn. Nên giảm ăn mặn:
Người ta thấy có tới 40% dân số rất mẫn cảm khi ăn nhiều muối. Để biết mình có ở trong nhóm này hay không, ta có thể thử bằng cách bớt muối trong hai tuần lễ, coi HA có xuống không. Xin cũng lưu ý rằng thịt đóng hộp và những thực phẩm làm sẵn ăn ngay có chứa nhiều muối lắm đó.  

b. Giảm chất béo nhất là loại bão hòa và giảm cholesterol để tránh đóng mỡ trong lòng động mạch và tránh cơn đột quỵ tim và stroke. Nên giảm ăn chất béo.

c. Ăn nhiều rau và trái cây như cam, chuối, khoai tây vì trong đó có chứa nhiều potassium nhưng lại ít cholesterol. Nên bổ sung rau, củ, quả.

d. Ngưng hút thuốc lá và hạn chế uống rượu bia. Đối với người lớn, mỗi ngày không uống quá 2 lần và mỗi lần không quá 50ml rượu mạnh, 150 ml rượu vang và 350ml bia.  

e. Tránh béo phì: Huyết áp thường tăng khi cơ thể mập và béo phì. Kết quả nghiên cứu cho thấy người béo phì mà huyết áp cao thì có thể hạ một đơn vị huyết áp khi giảm 1kg thể trong

8-Vận động cơ thể có giúp giảm cao huyết áp không?
Có. Vận động cơ thể đều dặn và vừa phải có thể làm giảm huyết áp.

9. Đo huyết áp ở đâu? 
Việc tự đo huyết áp là việc đáng khuyến khích để ghi sự thay đổi áp suất trong ngày, giúp thầy thuốc dễ bề điều chỉnh thuốc cho có hiệu quả. Trong thời gian điều trị, khi huyết áp chưa ổn định chúng ta nên đo 1-2 lần mỗi ngày. Khi huyết áp đã tương đối ổn định thì chỉ cần đo vài lần trong tuần. Đo huyết áp là việc làm khá đơn giản. Chúng ta có thể đo huyết áp tại bệnh viện, các phòng khám và thậm chí cón thể dùng máy đo huyết áp đo tại nhà.

10. Có mấy loại máy đo huyết áp? Nói chung có 2 có loại máy đo huyết áp: 

a. Loại máy bơm bằng tay.
Máy đo huyết áp bằng bơm tay: Có kim đồng hồ chỉ số đo huyết áp trong khi ta nghe nhịp tim bằng ống nghe. Loại này có ống nghe nhịp tim và giá tiền vừa phải. Nhưng máy có vài điểm bất tiện là dễ hư hao, không chính xác, không thuận tiện cho người lãng tai vì phải nghe nhịp tim bằng ống nghe.

b. Loại máy dùng kỹ thuật số (digital)
Máy đo huyết áp bắp tay, cổ tay tự động với số đo của huyết áp hiện số trên màn hình. Loại máy này hiện nay phổ thông hơn, dễ đọc vì con số hiện trên màn ảnh, dễ sử dụng, tiện lợi cho người bị kém thính giác vì không phải nghe nhịp tim. Máy có thể bơm căng bằng tay (bán tự động) hay tự động hoàn toàn và xả hơi thì tự động. Bất tiện của máy trước hết là đắt tiền hơn, độ chính xác của máy thay đổi khi cơ thể cử động hay khi nhịp tim không đều và máy cũng cần cục pin để điều hành.

Chú ý:
Nên tìm mua những Máy đo huyết áp có xuất xứ rõ rà từ Nhật - Mỹ - Đức: yêu cầu người bán hàng xuất trình cho xem CO (giấy chứng nhận xuất xứ) vì tất cả các mặt hàng nhập khẩu sẽ có Giấy CO do Phòng thương mại của nước sản xuất lắp ráp cấp luôn đi theo hàng.